Το «αχειροποίητο» νησί......γράφει η κα Ελένη Μπέλμπα

Το «αχειροποίητο» νησί, όπως αποκάλεσε την Τήνο ο αείμνηστος φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, ανήκει στο σύμπλεγμα των Βορείων Κυκλάδων. Κατατάσσεται τρίτο σε μέγεθος μετά την Άνδρο και την Νάξο, με συνολική έκταση περίπου 195 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το συνολικό μήκος της Ακτογραμμής της Τήνου είναι 114χιλιόμετρα και βρίσκεται νοτιοανατολικά της Άνδρου και Βορειοδυτικά της Μυκόνου, ενώ 12 ναυτικά μίλια τη χωρίζουν από τις πλησιέστερες ακτές της πρωτεύουσας των Κυκλάδων, τη Σύρο.  Η Τήνος χωρίζεται από την Άνδρο με το γνωστό στενό Άνδρου-Τήνου, πλάτους λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι και από την Μύκονο με το κανάλι του Τσικνιά. 

Το κλίμα είναι γενικά εύκρατο μεσογειακό. Ο χειμώνας είναι ήπιος και το καλοκαίρι δροσερό και με αρκετούς ανέμους, κυρίως βοριάδες (άνεμοι που δυσκολεύουν την προσέγγιση στο κεντρικό λιμάνι του νησιού) κατά την περίοδο των μελτεμιών. Το θερμόμετρο το χειμώνα σπάνια κατεβαίνει στο μηδέν και το καλοκαίρι σπάνια ξεπερνά τους 37° Κελσίου. Οι μέγιστες βροχοπτώσεις σημειώνονται τον Ιανουάριο και οι ελάχιστες τον Ιούλιο. Κατά τη θερινή περίοδο επικρατεί συνήθως ξηρασία. Παρόλα αυτά η υγρασία είναι έντονη ανεξαρτήτως εποχής.

Το έδαφος γενικά είναι ορεινό με υψόμετρο που δεν ξεπερνά τα 729 μέτρα. Δεν υπάρχουν δάση και μεγάλες πεδινές εκτάσεις. Χαρακτηριστικό είναι το επικλινές του εδάφους στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, έτσι ώστε οι αγροί να παρουσιάζουν εικόνα μεγάλων σκαλοπατιών, τα λεγόμενα «πεζούλες» ή «χαλιά», που διαχωρίζονται από χαμηλούς μαντρότοιχους, τους τράφους από «ξερολιθιές».  Πεδινή έκταση συναντάται στον κάμπο της Κολυμπήθρας, στο βόρειο μέρος του νησιού, όπου καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά και εσπεριδοειδή.

Τα ψηλότερα βουνά είναι κατά σειρά ο Τσικνιάς (729 μ.) στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, η Πατέλα ή Πολέμου Κάμπος (616 μ.) στο δυτικό τμήμα του νησιού και το Κεχροβούνι (604 μ.) με τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου και το Όρος (375 μ.).

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νησιού είναι οι πολλοί και με αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική περιστεριώνες και τα εκατοντάδες εξωκλήσια του. Συνολικά, εκκλησίες και εξωκλήσια μαζί φτάνουν τα 750.

Στη χλωρίδα ανήκουν τα θαµνώδη φυτά (κέδροι, µυρτιές, σπάρτα κλπ) και θαµνολιβαδικά φυτά που χρησιµεύουν ως αφεψήµατα ή στη µαγειρική (φασκόµηλο, χαµοµήλι, ρίγανη, κάπαρη και άλλα). Την πανίδα αποτελούν τα αγριοπερίστερα, οι λαγοί, τα αγριοκούνελα, οι πέρδικες, καθώς και διάφορα αποδηµητικά πουλιά (τρυγόνια, ορτύκια και άλλα) µε πέρασµα από Σεπτέµβριο έως Φεβρουάριο.

 

Η οικονοµία του νησιού βασίζεται κυρίως στη γεωργία, τη ναυτιλία, την αλιεία και τον τουρισµό (κυρίως κατά τους θερινούς µήνες), ενώ στα εξαγώγιµα προϊόντα του νησιού ανήκουν το µοναδικό πράσινο µάρµαρο και άλλα πετρώµατα, τα λαχανικά, τα οπωροκηπευτικά, οι πατάτες, τα γαλακτοκοµικά (τυράκι Τήνου, γραβιέρα, κοπανιστή), το αρίστης ποιότητας θυµαρίσιο µέλι και το περίφηµο «ροζακί» σταφύλι.

Στα µέρη που υπάρχουν άφθονα νερά, τις λαγκαδιές, οι αγρότες προτιµούν να δηµιουργούν περιβόλια µε ελιές και εσπεριδοειδή. Σ’ αυτό βοηθά και η απανεµιά που επικρατεί στα µέρη αυτά. Στην πεδιάδα του νησιού, που βρίσκεται γύρω από το χωριό Κώµη, τα χωράφια προστατεύονται από τα ζώα µε χαντάκια που, εκτός των άλλων, βοηθούν και στη διατήρηση της υγρασίας. 

Αρκετοί κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την επεξεργασία του μαρμάρου - Τηνιακή Μαρμαροτεχνία - ως μαρμαροτεχνίτες ή τοποθετητές καθώς και με το εμπόριο μαρμαροπλακών όπου εξάγουν το φημισμένο μάρμαρο της Τήνου και σε χώρες του εξωτερικού. Η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία περιλαμβάνεται στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Γνωστή είναι και η σχολή μαρμαροτεχνίας στο χωριό Πύργος.

Μαζί µε την αρχιτεκτονική, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Τηνιακή ύπαιθρος. Το κλίµα και το περιβάλλον της Τήνου προσδιόρισαν και τη µορφή των χωραφιών, αλλά και καθόρισαν τις ασχολίες των ντόπιων. Έτσι οι χωρικοί µετέτρεψαν τις απότοµες πλαγιές σε καλλιεργήσιµο χώρο µε τις αναβαθµίδες (ή «σκάλες» στην ντόπια διάλεκτο) που δηµιούργησαν, χτίζοντας µε ξερολιθιές αναληµµατικούς τοίχους, «πεζούλες». Αυτή η συνήθεια υπήρχε στην Τήνο από τα αρχαία χρόνια. Ήδη τον 4ο αιώνα π.Χ. υπάρχουν µαρτυρίες ότι οι κάτοικοι του νησιού συνήθιζαν να δίνουν αυτή τη µορφή, δηλαδή τις στενές λωρίδες γης, στο επικλινές ανάγλυφο του νησιού. Μάλιστα αυτές οι «σκάλες» ονοµάζονταν και «τράφοι» (από αναγραµµατισµό της αρχαίας ελληνικής λέξης «τάφρος») και σχηµάτιζαν φυσικές δεξαµενές νερού ή επιφάνειες προς καλλιέργεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο, το έδαφος γίνεται επίπεδο, το χώµα συγκρατείται και δεν παρασύρεται από τις βροχές και στη µέσα µεριά της «σκάλας» φυτεύονται συκιές ή αµπέλια, ώστε να προστατεύουν από τους βοριάδες, αλλά και να συγκρατούν την υγρασία. Η πρόσβαση των αγροτών στα κτήµατά τους γίνεται µε στενά δροµάκια. Κτισµένα κι αυτά µε ξερολιθιές κατά µήκος των συνόρων των χωραφιών, συνήθως µε σκαλοπάτια εξαιτίας της κλίσης του εδάφους, προσφέρουν απόλαυση στον επισκέπτη είτε όταν τα διαβαίνει είτε όταν τα παρατηρεί. 

 Η Τήνος διατηρεί ένα εκτεταμένο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών. Παλαιότερα τα πέτρινα μονοπάτια χρησιμοποιούνταν για την επικοινωνία των χωριών της Τήνου. Η ιστορία πολλών μονοπατιών ξεκινά σίγουρα χιλιάδες χρόνια πριν, αν και είναι δύσκολο να εξακριβωθεί η ηλικία καθενός μονοπατιού. Το αρχικό μήκος των μονοπατιών ήταν στα 400 χιλιόμετρα, ωστόσο μέχρι 270 χιλιόμετρα έχουν καταγραφεί και διατηρηθεί. Μέρος του δικτύου καταστράφηκε από την δημιουργία νέων αμαξωτών δρόμων. Η καταγραφή και διατήρηση των μονοπατιών της Τήνου οφείλεται σε έναν μεγάλο βαθμό στον Κάρολο Μέρλιν (γεννημένος το 1968). Το 2020 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για μία νέα σύγχρονη σήμανση μονοπατιών από τον Δήμο Τήνου, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε και το Τinos Trails, το επίσημο δίκτυο μονοπατιών στην Τήνο. Το μήκος των μονοπατιών του Τinos Trails ξεπερνά τα 150 χιλιόμετρα, οργανωμένα σε 12 διαδρομές. Με την ανάδειξη των μονοπατιών της Τήνου επιδιώκεται η προσέλκυση εναλλακτικών τουριστών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

https://www.wikiwand.com

Ημερ. ανάκτησης:23/5/2023